Քրիստոնեական քաղաքակրթություն: ՄԱՍ 2
Առօրյա խոսակցության ժամանակ երբեմն քրիստոնեական քաղաքակրթության փոխարեն օգտագործում են արևմտյան, արևմտաեվրոպական կամ եվրոպական քաղաքակրթություն տերմինները: Չնայած բոլոր տարբերություններին՝ նրանց միավորում են մեկ՝ քրիստոնեական քաղաքակրթության մեջ: Աշխարհագրականորեն դրանք բաժանվում են արևմտաքրիստոնեական և արևելաքրիստոնեական՝ ուղղափառ ենթամշակույթների: Արևմտաքրիստոնեական քաղաքակրթության առանցքը արևմտաեվրոպական քաղաքակրթությունն է :
Արևմտաեվրոպական քաղաքկրթության հիմքերը որպես ինքնատիպ պատմության միասնական ճակատագրում ստեղծվել են վաղ միջնադարում: Դա տեղի ունեցավ անտիկ աշխարհի ժառանգության օրգանական միավորման արդյունքում՝ ծնվելով այն քրիստոնեությունից և բարբարոս ժողովուրդների մշակույթից, որը կործանեց Հռոմեական կայսրությունը:
Արևմտաեվրոպական քաղաքակրթության ծագումը վերագրվում է VII-IX դարերին: Ամերիկյան ծանրակշիռ <<Արևմտյան քաղաքակրթություն ժողովուրդ և առաջընթաց>> հրատարակության մեջ նշվում է, որ <<Մինչև XV դարի սկիզբ Միջին Արևելքի, Հնդկաստանի և Չինաստանի քաղաքակրթությունները զարգացման այնպիսի մակարդակում էին, ինչպես և եվրոպականը. որոշակի ասպեկտներում նրանք նույնիսկ Արևմուտքից բարձր են եղել կանգնած: Սակայն ուշ միջնադարում տեղի ունեցավ վերածնունդ, ինչն արտահայտվեց ազգային ուժեղ պետությունների ձևավորմամբ, առևտրի աճով: Երբ XVդարում վերականգնվեցին կապերն Արևելքի և Արևմուտքի միջև, դա արդեն հավասարների հանդիպում էր>>:
Ըստ քրիստոնեական ուսմունքի՝ Աստված էր Միածին Որդուն՝ Հիսուս Քրիստոսին, մարդու կերպարանքով ուղարկեց աշխարհ՝ ճշմարտությունը հայտնելու մարդկությանը և նրան ազատագրելու մեղքից: Հիսուս Քրիստոսը դրա համար չարչարվեց, խաչվեց, մեռավ խաչի վրա, հոգով իջավ դժոխք և ազատեց հոգիներին, երրերդ օրը հարություն առավ, 40 օր հարություն առած մարմնով երևաց աշակերտներին, նրանց նախապատրաստեց ապագա առաքելության համար, համբարձվեց երկինք: Քրիստոնեությունն առաջացել է Ք.ծ I դարի սկզբին՝ Իսրայելի հրեականության և Հռոմեական կայսրության մեջ տարածված բազմաստվածության հետ մրցակցության պայմաններում:
Հակաքաղքեդոնական ավանդապաշտ եկեղեցիները, հավատարիմ մնալով առաջին հերթին տիեզերական ժողովների դավանաբանական սահմանումներին և աստվածաբանությանը, կազմել են ընդհանրական եկեղեցու Արևելյան ուղղափառ ընտանիքը: 1054-ին Սուրբ հոգու բխման մասին վարդապետության մեջ Հռոմի կողմից ավելացված <<և Որդու>>( այսինք Սուրբ հոգին բխում է Հորից և Որդուց) հավելվածի պատճառով այդ եկեղեցիները բաժանվել են:ԲԱժանումիցց հետո հռոմեական եկեղեցին՝ Վատիկան կենտրոնով, կոչվել է Կաթոլիկական, իսկ հունա-բյուզանդական եկեղեցին ՝ Ուղղափառ (երկաբնակ):
IX-X դարերից սկսած՝ կազմավորվել են երկաբնակ եկեղեցիներ, դրանցից են ՝ Կոստանդնուպոլսի, Ալեքսանդրիայի,Դամասկոսի, Երուսաղեմի աթոռները, Մոսկվայի (Ռուս ուղղափառ եկեղեցի), Սերբիայի, Բուկղարիայի, Ռումինիայի պատրիարքայությունները,Հունաստանի, Վրաստանի, Լեհաստանի Աֆրիկայի, ԱՄՆ-ի և այլ ուղղափառ եկեղեցիները:
Արևելյան ուղղափառ եկեղեցի են Հայ Առաքելական և քույր ՝ Եգիպտական ղպտի,Ասորական, Հնդիկ մալաբար և Եթովպիական կամ Հաբեշական եկեղեցիները:
XVI դարում Կաթոլիկ եկեղեցում սկիզբ է առել հակակաթոլիկական շարժու, որը հայտնի է որպես բողոքական ռեֆարմացիա: Կաթոլիկ եկեղեցուց առանձձնացել են լյութերալանները, կալվինականները, անգլիականները և ուրիշներ:
Շարունակելի…
Հեղինակ՝ Յուրիկ Մուրադյան, <<Քաղաքակրթությունների աշխարհագրություն>>, <<Տիգրան Մեծ>> հրատարակչություն, Երևան 2011
Խմբագիր՝ Շուշան Ղազարյան
